آیه 90

در برابر عقاید انحرافی دیگران، موضع روشنی بگیرید.( بل اَتیناهم بالحقّ)
کارهای خداوند حق و حکیمانه است. (بالحقّ)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص124

الُوا أَ اِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ اِنَّا لَمَبْعُوثُونَ (82) لَقَدْ وُعِدْنا نَحْنُ وَ آباؤُنا هذا مِنْ قَبْلُ اِنْ هذا اِلاَّ أَساطيرُ الْأَوَّلينَ (83) قُلْ لِمَنِ الْأَرْضُ وَ مَنْ فيها اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (84) سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ (85) قُلْ مَنْ رَبُّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ (86) سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ (87) قُلْ مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُوَ يُجيرُ وَ لا يُجارُ عَلَيْهِ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (88) سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّي تُسْحَرُونَ (89) بَلْ أَتَيْناهُمْ بِالْحَقِّ وَ اِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ (90) مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما كانَ مَعَهُ مِنْ اِلهٍ اِذاً لَذَهَبَ كُلُّ اِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلي‏ بَعْضٍ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ (91)

[گفتند: «آيا چون بميريم و خاك و استخوان شويم، آيا واقعاً باز ما زنده خواهيم شد؟* درست همين را قبلاً به ما و پدرانمان وعده دادند. اين جز افسانه‏هاي پيشينيان (چيزي‏) نيست.» * بگو: «اگر مي‏دانيد (بگوييد) زمين و هر كه در آن است به چه كسي تعلق دارد؟» * خواهند گفت: «به خدا.» بگو: «پس آيا عبرت نمي‏گيريد؟» * بگو: «پروردگار آسمان­هاي هفتگانه و پروردگار عرش بزرگ كيست؟» خواهند گفت: «خدا.» بگو: «آيا پرهيزگاري نمي‏كنيد؟»* بگو: «فرمانروايي هر چيزي به دست كيست؟ و اگر مي‏دانيد (كيست آن كه) او پناه مي‏دهد و در پناه كسي نمي‏رود؟» * خواهند گفت: «خدا.» بگو: «پس چگونه دستخوش افسون شده‏ايد؟» * ( نه!) بلكه حقيقت را برايشان آورديم، و قطعاً آنان دروغگويند. * خدا فرزندي اختيار نكرده و با او معبودي (ديگر) نيست، و اگر جز اين بود، قطعاً هر خدايي آن چه را آفريده (بود) با خود مي‏برد، و حتماً بعضي از آنان بر بعضي ديگر تفوّق مي‏جستند. منزه است خدا از آن چه وصف مي‏كنند]

1) علي بن ابراهيم مي گويد: سپس خداوند متعال سخن دهريون را باز گو مي كند كه چنين مي گويند: «قالُوا أَ اِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ اِنَّا لَمَبْعُوثُونَ… أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ» يعني داستان­هاي نخستين. خداوند پاسخ آنها را اين گونه مي دهد: «بَلْ أَتَيْناهُمْ بِالْحَقِّ وَ اِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ». در ادامه سخن، خداوند پاسخي هم به پيروان ثنويه#1# مي دهد، همان­هايي كه معتقد به وجود دو خدا هستند: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما كانَ مَعَهُ مِنْ اِلهٍ اِذاً لَذَهَبَ كُلُّ اِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلي‏ بَعْضٍ». خداوند مي فرمايد: اگر آن طور كه شما مي پنداريد، دو خدا وجود داشت، قطعا دچار اختلاف مي شدند، يكي خلق مي كرد و ديگري نمي كرد، يكي مي خواست و ديگري نمي خواست و هر يك سعي مي كرد بر ديگري غلبه كند. اگر يكي اراده مي كرد انساني بيافريند و ديگري خلق چهارپايي را اراده مي كرد، انسان و چهارپايي در قالب واحدي آفريده مي شد كه چنين چيزي در جهان خلقت موجود نيست. پس حال كه چنين فرضي محال است و باطل، درمي يابيم كه آفرينش و تدبير هستي به دست يك خداي واحد است و ثبات و قوام يافتن هر يك از اركان هستي به وسيله ركن ديگر، بهترين دليل است براي اثبات احديت خداوند. و اين است معناي اين سخن خداوند متعال: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ… لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلي‏ بَعْضٍ … سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ»#2#.

1 - اينان كساني هستند كه به دو چيز ازلي اعتقاد دارند. به اعتقاد آنها نور و ظلمت ازلي و قديم هستند.«الملل و النحل، ج1، ص224»
2 - تفسير قمي، ج2، ص68

آیه 53

ایجاد تفرقه، بلای بزرگی است که سابقه ای طولانی دارد.( تقطّعوا امرهم)
اساس تفرقه، خود خواهی انسان هاست. ( کلّ حزب بما لَدَیهم فَرِحون)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص107

«قُلْ رَبِّ اِمَّا تُرِيَنِّي ما يُوعَدُونَ (93) رَبِّ فَلا تَجْعَلْني‏ فِي الْقَوْمِ الظَّالِمينَ (94) وَ اِنَّا عَلي‏ أَنْ نُرِيَكَ ما نَعِدُهُمْ لَقادِرُونَ (95)»

[بگو: «پروردگارا، اگر آن چه را كه [از عذاب‏] به آنان وعده داده شده است به من نشان دهي،* پروردگارا، پس مرا در ميان قوم ستمكار قرار مده.* و به راستي كه ما تواناييم كه آن چه را به آنان وعده داده‏ايم بر تو بنمايانيم]

1) جابر بن عبدالله نقل مي كند كه: من نزديكترين صحابه به رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم بودم. وقتي پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم در حجة الوداع در منا بود، از او شنيديم كه مي فرمود: به يقين مي­دانم كه شما پس از من كافر خواهيد گشت و گردن يكديگر را مي زنيد و به خدا سوگند كه اگر چنين كنيد، مرا در لشكري خواهيد ديد كه با شما مي‏جنگد. سپس حضرت به پشت سر خود نگاه كرد و دوباره رويش را به سمت ما كرد و فرمود: يا علي را، يا علي را. رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به ما فرمود كه جبرئيل به او اشاره كرده است. و رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بار ديگر اين عبارت را تكرار نمود و ديديم كه جبرئيل به او گفته است و اين آيه نازل شد: «قُلْ رَبِّ اِمَّا تُرِيَنِّي ما يُوعَدُونَ رَبِّ فَلا تَجْعَلْنِي فِي الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَ اِنَّا عَلي‏ أَنْ نُرِيَكَ ما نَعِدُهُمْ لَقادِرُونَ»#1#

1 - تأويل الآيات، ج1، ص355، ح8

آیه64

ابیات منطبق بر محتوا:

در پس هر خنده آخر گريه اى است مرد آخربين ، مبارك بنده اى است

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص113

آیه 52

تقوا و حفظ حریم، شایسته مقام ربوبی است. ( وانَا ربّکم فاتّقون)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 107

بسم الله الرحمن الرحیم

آیه ی 1 سوره ی مبارکه ی مؤمنون :

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (قطعاً مؤمنان رستگار شدند)

پیام آیه در واژه ی «قد» :

در قرآن، يازده مورد كلمه‏ ى فلاح (رستگارى) با كلمه‏ ى «لَعَلَّ»* (شايد) همراه است: «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» لكن در سه مورد بدون اين كلمه و به طور حتمى مطرح شده است، يكى در همين سوره ويكى در سوره ‏ى شمس: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها» وديگرى در سوره‏ ى اعلى: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى».

از مقايسه اين سه مورد با يكديگر، روشن مى‏شود كه ايمان و تزكيه داراى جوهر واحدى هستند.

تفسير نور(10جلدى)، حجت الاسلام والمسمین محسن قرائتی ، ج‏6، ص: 80

(آيه 3)-
دومين صفتى را كه بعد از صفت خشوع در نماز براى مؤمنان بيان مى‏كند اين است كه: «و آنها كه از لغو و بيهودگى روى گردانند» (وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ).

تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آيه 50

پدیده های مهم و حوادث عجیب را وسیله ی شناخت خدا و نشانه ی قدرت غیبی او بدانید. ((آیة))

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 105

آيه ۳۴
سپس به يكديگر گفتند: «اگر شما بشرى همانند خودتان را اطاعت كنيد بطور قطع زيانكاريد»! (وَ لَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَراً مِثْلَكُمْ إِنَّكُمْ إِذاً لَخاسِرُونَ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۱.

آيه ۳۳
به هر حال ببينيم عكس العمل اين قوم سر كش در برابر نداى توحيدى اين پيامبر بزرگ چه بود؟ قرآن در اين آيه مى ‏گويد: «ولى اشرافيان (خود خواه) از قوم او كه كافر بودند، و ديدار آخرت را تكذيب مى ‏كردند، و در زندگى دنيا به آنان ناز و نعمت داده بوديم گفتند: اين بشرى است مثل شما، از آنچه شما مى ‏خوريد مى‏ خورد، و از آنچه مى‏ نوشيد مى ‏نوشد» پس چگونه مى‏ تواند پيامبر باشد؟ (وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَ يَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ).

آرى! چون دعوت اين پيامبر بزرگ را مخالف هوسهاى خود مى‏ ديدند و مزاحم منافع نامشروع و استكبار بى‏ دليلشان، به ستيزه برخاستند، درست با همان منطقى كه سركشان قوم نوح داشتند.

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۱.

آیه 47
نژاد پرستی عامل استکبار است. ( قومها لنا عابدون) ( فرعونیان نژاد خود را برتر از بنی اسرائيل مي پنداشتند.)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 104

آیه42

سنّت خداوند، پس از انقراض يك امّت ، ايجاد امّتى ديگر است . (ثمّ انشاءنا)
(تحوّلات تاريخى ، تحت حاكميّت خداوند است )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص101

آیه 30
سنّت خداوند، بر آزمایش مردم در هر حال است، و ماجرای نوح نیز یکی از نمونه های آزمایش الهی است. ( مبتلین)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 97

وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطِينِ (97)

[و بگو: «پروردگارا، از وسوسه‏هاي شيطان­ها به تو پناه مي‏برم]

1) علي بن ابراهيم گويد: منظور، وسوسه هاي شيطان است كه در دل خطور مي كند#1#.

1 - تفسير قمي، ج2، ص68

آيه ۳۲
از آنجا كه بشر نمى‏ تواند بدون يك رهبر الهى باشد خداوند پيامبر بزرگى را براى نشر دعوت توحيد و آيين حق و عدالت به سوى آنها فرستاد چنانكه آيه مى‏ گويد: «و در ميان آنها رسولى از خودشان فرستاديم كه: پروردگار يكتا را بپرستيد جز او معبودى براى شما نيست» (فَأَرْسَلْنا فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ).

اين همان چيزى بود كه نخستين پايه دعوت همه پيامبران را تشكيل مى‏ داد اين نداى توحيد بود كه زير بناى همه اصلاحات فردى و اجتماعى است.
«با اين همه از شرك و بت پرستى پرهيز نمى‏كنيد» (أَ فَلا تَتَّقُونَ).
منظور «قوم ثمود» است كه در سر زمينى در شمال حجاز زندگى مى ‏كردند و پيامبر بزرگ الهى «صالح» براى هدايت آنها مبعوث شد، آنها كفر ورزيده و راه طغيان پيش گرفتند، سر انجام به وسيله صيحه آسمانى (صاعقه‏اى مرگبار) از ميان رفتند.
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۵۱.

آیه 29

در دعا و مناجات، خداوند را با آن نامی بخوانیم که با نیازمان تناسب داشته باشد. (اَنزلنی _ خیر المنزلین)

تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 97

آیه36
دور است دور، آنچه به شما وعده داده شده است . در قرآن ، كلمه ى ((هيهات )) دو بار، آن هم در همين آيه به كار رفته است ، كه سران كفر وقوع قيامت را بسيار دور مى پندارند
قيامت و زندگى دوباره دور است . (هيهات هيهات )(چون انبيا مكرّر و هميشه وعده ى قيامت مى دادند، (توعدون )مخالفان هم كلمه ((هيهات )) را تكرار كردند)

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص99

آيه ۳۱
سرنوشت غم‏انگيز يك قوم ديگر (قوم ثمود): در اينجا به بحث پيرامون اقوام ديگرى كه بعد از نوح (ع) بر سر كار آمدند پرداخته، و منطق آنها را كه هماهنگ منطق كفار پيشين بوده، و همچنين سر نوشت دردناكشان را شرح مى‏ دهد، و بحثهايى را كه در آيات گذشته ذكر شد تكميل مى‏ كند.

نخست مى‏ گويد: «سپس جمعيت ديگرى را بعد از آنها به وجود آورديم» و قوم تازه‏اى به روى كار آمدند (ثُمَّ أَنْشَأْنا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْناً آخَرِينَ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص۲۵۰.

آیه 28
بهترین صیغه شکر کلمه مبارکه ((الحمد اللّه)) است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 96

آیه35
سـپـس بـه انـكـار مـعـاد كـه هميشه قبول آن سدى بر سر راه خودكامگان و هوسرانان بود پـرداخـتند و گفتند: (آيا اين مرد به شما وعده مى دهد هنگامى كه مرديد و خاك و استخوان (پـوسـيـده ) شـديـد بـاز هـم از قـبرها بيرون مى آئيد و حيات نوينى را آغاز مى كنيد)؟! (ايعدكم انكم اذا متم و كنتم ترابا و عظاما انكم مخرجون ).
تفسیر نمونه/ناصرمکارم شیرازی/ج14/ص258

آیه 27
گاهی آبی که مایه حیات است، مایه هلاک می شود.( مغرقون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 96

نام ویژه

در روایتى نقل شده است که ((آغاز این سوره و پایانش از گنجینه هاى عرش خدا است ، و هر کس به سه آیه آغاز آن عمل کند، و از چهار آیه پایانش پند و اندرز گیرد، اهل نجات و فلاح و رستگارى است )). بعید نیست منظور از سه آیه نخست این سوره ، سه آیه اى است که بعد از جمله قد افلح المؤ منون آمده که یکى دعوت به خشوع در نماز، و دیگرى دعوت به پرهیز از هر گونه کار لغو و بیهوده ، و سومى دعوت به زکات مى کند، که یکى رابطه انسان است با خدا و دیگرى با خلق ، و دیگرى با خویشتن ، و منظور از چهار آیه اخیر آیه ۱۱۵ به بعد است که سخن از بیهوده نبودن خلق ، و مساءله معاد، و سپس توحید، و سپس انقطاع الى الله و توجه به پروردگار بحث مى کند.

سایت .http://ramezan.com/تفسیر-آیات-۱۱۷-تا-۱۱۸%E2%80%8F-سوره-مومنون/ به نقل از تفسیر نمونه ، ج ۱۴ ، ص ۳۴۹.

آیه87
ترجمه :
(باز هم ) خواهند گفت : براى خداست ، بگو: آيا پروا نمى كنيد؟

نكته ها : ((ربّ)) به مالكى گفته مى شود كه درصدد حفظ وتدبير ملك خود باشد.((عرش )) مركز فرماندهى خداوند و غير از آسمان هاى هفتگانه است.

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص122

آیه ۱۱۷

وَ مَن یَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً ءَاخَرَ لا بُرْهَنَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْکَفِرُونَ(۱۱۷)
در این آیه با اشاره به توحید و نفی هر گونه شرک ، بحث مبدأ و معاد را تکمیل کرده و می فرماید« و هر کس معبود دیگرى با خدا بخواند – و مسلما هیچ دلیلى بر آن نخواهد داشت – حساب او نزد پروردگار شما خواهد بود، مسلما کافران رستگار نخواهند شد.»
آری مشرکان معاد را با همه دلایل روشن انکار می کنند اما شرک را با نداشتن هیچ دلیلی می‌پذیرند . و در پایان آیه می‌فرماید « به یقین کافران رستگار نخواهند شد ».
و چه جالب است که این سوره با « قد افلح المؤمنون » آغاز شد و با « لا یفلح الکافرون » به پایان می رسد .
و این دورنمای زندگی مومنان و کافران از آغاز تا انجام است .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۷۵ .

آیه ۱۱۷

وَ مَن یَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً ءَاخَرَ لا بُرْهَنَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْکَفِرُونَ(۱۱۷)
در این آیه با اشاره به توحید و نفی هر گونه شرک ، بحث مبدأ و معاد را تکمیل کرده و می فرماید« و هر کس معبود دیگرى با خدا بخواند – و مسلما هیچ دلیلى بر آن نخواهد داشت – حساب او نزد پروردگار شما خواهد بود، مسلما کافران رستگار نخواهند شد.»
آری مشرکان معاد را با همه دلایل روشن انکار می کنند اما شرک را با نداشتن هیچ دلیلی می‌پذیرند . و در پایان آیه می‌فرماید « به یقین کافران رستگار نخواهند شد ».
و چه جالب است که این سوره با « قد افلح المؤمنون » آغاز شد و با « لا یفلح الکافرون » به پایان می رسد .
و این دورنمای زندگی مومنان و کافران از آغاز تا انجام است .

آیه 60

وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَآ ءَاتَواْ وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ اءَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَجِعُونَ
ترجمه :
و كسانى كه (اموال خود را در راه خدا) مى دهند آنچه را دادند، در حالى كه دل هايشان ترسان است از اين كه سرانجام به سوى پروردگارشان باز مى گردند.
تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص109

(آيه 3)-

دومين صفتى را كه بعد از صفت خشوع در نماز براى مؤمنان بيان مى‏كند اين است كه: «و آنها كه از لغو و بيهودگى روى گردانند» (وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ).

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آیات 99 تا 118
اين آيات عذاب آخرتى را كه در خلال آيات قبل به مشركين وعده داد به طور مفصل بيان مى كند و آغاز آن را از روز مرگ تا قيامت و از قيامت تا ابديت معرفى مى كند، و اين معنا را خاطر نشان مى سازد كه زندگى دنيا كه ايشان را مغرور كرده، و از آخرت باز داشته، بسيار ناچيز و اندك است، (اگر بخواهند بفهمند) و در آخر اين آيات كه آخر سوره است سوره را با خطابى به رسول خدا (صلى الله عليه و آله) ختم مى كند، و در آن خطاب به وى دستور مى دهد كه از او درخواست كند همان چيزى را كه خودش از بندگان مؤمن خود و رستگاران در آخرت حكايت كرده بود، و آن اين بود كه گفتند: (رب اغفر و ارحم و انت خير الراحمين - پروردگارا بيامرز و رحم كن كه تو بهترين رحم كنندگان هستى ) اتفاقا سوره را هم با مسأله رستگارى همين طائفه افتتاح كرده و فرموده بود كه اينها وارث بهشتند.

آثار و برکات سوره مومنون

ترک اعتیاد به خوردن مشروبات

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده: اگر سوره مؤمنون را نوشته و بر شخصی که شرب خمر می کند آویخته یا همراه کنند، شراب را بد دانسته و به آن نزدیک نمی شود.
همچنین از امام صادق علیه السلام روایت شده: اگر شبانه روز سوره مؤمنون را نوشته و در پارچه سفیدی گذاشته و بر مشروب خوار بیاویزند یا همراه او بگذارند، دیگر مشروب نمی خورد و دشمن آن می شود.

آیه108

كلمه ى ((خساء)) به معناى دور شدن همراه با توهين است كه به سگ گفته مى شود. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: با كسى كه شراب مى نوشد ننشينيد كه آنان سگان دوزخند. سپس اين آيه را تلاوت فرمودند: (قال اخسئوا فيها…) در حديثى آمده كه صورت دوزخيان بعد از شنيدن ((اخسئوا)) به صورت قطعه گوشتى در مى آيد كه تنها نفس ‍ مى كشد.
امام صادق(ع) فرمود: دوزخيان به خاطر اعمالشان شقاوت مند شدند.

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص131

روی هم رفته مجموع مطالب این سوره را مى‏توان به چند بخش تقسیم کرد :
بخش اول - که از آیه قد افلح المؤمنون آغاز می شود تا چندین آیه بعد بیانگر صفاتى است که مایه فلاح و رستگارى مؤمنان است و خواهیم دید این اوصاف آنقدر حساب شده و جامع است که جنبه‏هاى مختلف زندگى فردى و اجتماعى را تحت پوشش خود قرار مى‏دهد .
و از آنجا که خمیر مایه همه آنها ایمان و توحید است
- بخش دوم به نشانه‏هاى مختلف خداشناسى ، و آیات افاقى و انفسى پروردگار در پهنه عالم هستى ، اشاره کرده ، و نمونه‏هائى از نظام شگرف عالم آفرینش را در آسمان و زمین و آفرینش انسان و حیوانات و گیاهان بر مى‏شمارد .
و براى تکمیل جنبه‏هاى عملى
- بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت‏انگیز جمعى از پیامبران بزرگ همچون نوح ، هود ، موسى ، عیسى (علیهم‏السلام) پرداخته فرازهائى از زندگى آنها را بیان مى‏کند .
- بخش چهارم روى سخن را به مستکبران کرده ، و با دلائل منطقى و گاه با تعبیرات تند و کوبنده به آنها هشدار مى‏دهد ، تا دلهاى- بخش پنجم بحث‏هاى فشرده‏اى درباره معاد بیان کرده است .
- بخش ششم از حاکمیت خداوند بر عالم هستى و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن مى‏گوید .
- سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قیامت ، حساب ، جزا و پاداش نیکوکاران و کیفر بدکاران به میان مى‏آورد ، و با بیان هدف آفرینش انسان سوره را پایان مى‏دهد . تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی

آیه 62سوره مومنون
درفقه قاعده ای به نام قاعده “نفی عسر وحرج” وجود دارد که بنای آن همین آیه است یعنی هر گاه تکلیفی موجب سختی غیر قابل تحمل گردید آن تکلیف ساقط می شود .پیام : تکلیف همه انسانها یکسان نیست .هر کس به مقدار توان جسمی وفکری ومالیش مکلف است .وخداوند تکلیف غنی را از فقیر نمی خواهد (لا نکلف نفسا الا وسعها )

آیه110
نكته ها :
بين ((سُخريّا)) و ((سِخريّا)) تفاوت بسيارى است . اگر در جامعه روابط انسان ها بر اساس همدلى ، تعاون و خدمت باشد و همه ى افراد از هنر و ابتكار يكديگر بهره مند شوند، جامعه رشد مى يابد، تقويت مى شود و همه ى كارها سامان مى يابد كه آيه ى شريفه ى (ليتّخذ بعضهم بعضا سُخريّا)اين پيام را دارد. امّا اگر روابط افراد بر اساس تحقير، تضعيف و دشنام و دلسردى باشد، چنين جامعه اى فراموشى خدا و سقوط را در پى خواهد داشت و آيه ى مورد بحث اين معنا را بازگو مى كند. (فاتّخذتموهم سخريّا)

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص133

آیه 26
توکل و دعا، بزرگترین اهرم ها در برابر تهمت ها و تحقیر هاست.( قال ربّ انصرنی بما کذّبون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 94

آیه 26
توکل و دعا، بزرگترین اهرم ها در برابر تهمت ها و تحقیر هاست.( قال ربّ انصرنی بما کذّبون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 94

آیه113

پاداش صابران ، از طرف خود خداوند است.(اِنّى جزيتهم ) (صبر در برابر اذيّت ها، نيش ها و تمسخرها پاداش بزرگى دارد)،رستگارى در سايه ى استقامت است. در قيامت تنها گروه رستگار صابرانند.(اَنّهم هم الفائزون ) ،حسرت بزرگ آن است كه انسان براى لذّت و راحتى چند روزه ، دوزخ و عذاب هميشگى را خريدارى كند.(لبثنا يوما)به مهلت روزگار مغرور نشويد،كه مدّتى بسيار اندك است.(يَوما اوبعض يوم )همه ى عمر دنيا نسبت به ابديّت اندك است.(يوما او بَعض يوم ) برخى از فرشتگان،ماءمور شمارش و آمار ايّام هستند.(فسئل العادّين )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص135

آیه113

پاداش صابران ، از طرف خود خداوند است.(اِنّى جزيتهم ) (صبر در برابر اذيّت ها، نيش ها و تمسخرها پاداش بزرگى دارد)،رستگارى در سايه ى استقامت است. در قيامت تنها گروه رستگار صابرانند.(119) (اَنّهم هم الفائزون ) ،حسرت بزرگ آن است كه انسان براى لذّت و راحتى چند روزه ، دوزخ و عذاب هميشگى را خريدارى كند.(لبثنا يوما)به مهلت روزگار مغرور نشويد،كه مدّتى بسيار اندك است.(يَوما اوبعض يوم )همه ى عمر دنيا نسبت به ابديّت اندك است.(يوما او بَعض يوم ) برخى از فرشتگان،ماءمور شمارش و آمار ايّام هستند.(فسئل العادّين )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص135

آيه ۳۰
در اين آيه اشاره به مجموع اين داستان كرده، مى‏ گويد: «در اين (ماجراى نوح و پيروزيش بر ستمكاران و مجازات اين قوم سر كش به شديدترين وجه) آيات و نشانه ‏هايى (براى صاحبان عقل و انديشه) است»! (إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ).

«و ما بطور مسلم (همگان را) آزمايش مى‏كنيم» (وَ إِنْ كُنَّا لَمُبْتَلِينَ)
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۰

آيه ۳۰
در اين آيه اشاره به مجموع اين داستان كرده، مى‏ گويد: «در اين (ماجراى نوح و پيروزيش بر ستمكاران و مجازات اين قوم سر كش به شديدترين وجه) آيات و نشانه ‏هايى (براى صاحبان عقل و انديشه) است»! (إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ).

«و ما بطور مسلم (همگان را) آزمايش مى‏كنيم» (وَ إِنْ كُنَّا لَمُبْتَلِينَ)
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۰

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه 14
دلائل بهترین خالق بودن خداوند بسیار است از جمله:
الف:خالقیت او دائمی است.
ب: محدودیت به اشیای خاصی ندارد.
ج: تنوع در آن نا محدود است.
د:از ساده ترین مهم ترین چیز را می سازد.
ه:مواد اولیه اش از خودش می باشد.
و:در ساختن تقلید نمی کند.
ز: پشیمانی و تردید در او راه ندارد.
ح: بر اساس رحمت می آفریند.،و تمام ساخته هايش هدف دار است.
ط: ساخته او با نظام هستی هماهنگ است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص87

آيه ۲۹
و بعد از حمد و ستايش خدا در برابر نخستين نعمت بزرگ او يعنى نجات از چنگال ظالمان، از درگاهش چنين تقاضا كن «بگو: پروردگارا! مرا در منزلگاهى پر بركت فرود آر، و تو بهترين فرود آورندگانى» (وَ قُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلًا مُبارَكاً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ).

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۰

آیه115

ترجمه :
پس آيا گمان مى كنيد كه ما شما را بيهوده آفريده ايم ، و شما به سوى ما بازگردانده نمى شويد؟
هر دم از عمر گرامى هست گنج بى بدل مى رود گنجى چنين هرلحظه بر باد آه آه

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص136

آیه 80
اندیشه و تعقل، انسان را به توحید می رساند. ( و هو الّذی… أفلا تعقلون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص121

آيه ۲۸
در اين آيه می ‏فرمايد: «و هنگامى كه تو و همه كسانى كه با تو هستند بر كشتى سوار شديد و استقرار يافتيد (سپاس خدا را به خاطر اين نعمت بزرگ به جا آور) و بگو: ستايش براى خدايى است كه ما را از قوم ستمگر نجات بخشيد» (فَإِذَا اسْتَوَيْتَ أَنْتَ وَ مَنْ مَعَكَ عَلَى الْفُلْكِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي نَجَّانا مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ).

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۵۰

آیه118
پيامبر معصوم نيز به رحمت و مغفرت خداوند نياز دارد. (قل ربّ اغفر وارحم )، در دعا، ستايش از خدا را فراموش نكنيم . (ربّ اغفر وارحم و انت خيرالرّاحمين )

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص137

(آيه 2)

در حديثى مى‏خوانيم كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مردى را ديد كه در حال نماز با ريش خود بازى مى‏كند، فرمود: «اگر او در قلبش خشوع بود اعضاى بدنش نيز خاشع مى‏شد».
اشاره به اين كه خشوع يك حالت درونى است كه در برون اثر مى‏گذارد.(الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ).

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آيه ۲۷
در اينجا فرمان پروردگار فرا رسيد و مقدمات نجات نوح و ياران اندكش و نابودى مشركان لجوج فراهم شد.

«ما به نوح وحى كرديم كه: كشتى را در حضور ما مطابق وحى ما بساز» (فَأَوْحَيْنا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا وَ وَحْيِنا).

تعبير «بِأَعْيُنِنا» (در برابر ديدگان ما) اشاره به اين است كه تلاش و كوشش تو در اين راه در حضور ماست و تحت پوشش حمايت ما.

در ادامه مى‏ فرمايد: «پس هنگامى كه فرمان ما (براى غرق آنان) فرا رسد، و آب از تنور بجوشد (كه نشانه فرا رسيدن طوفان است) از هر يك از انواع حيوانات يك جفت (نر و ماده) در كشتى سوار كن» (فَإِذا جاءَ أَمْرُنا وَ فارَ التَّنُّورُ فَاسْلُكْ فِيها مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ).

«و همچنين خانواده‏ات را مگر آنها [همسر و فرزند كافرت‏] كه قبلا وعده هلاكشان داده شده است» (وَ أَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ).

و باز اضافه مى‏ كند: «و ديگر در باره ستمگران (كه هم بر خويش ستم كردند و هم بر ديگران) با من سخنى مگو كه آنها همگى غرق خواهند شد» و جاى شفاعت و گفتگو نيست (وَ لا تُخاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ۲۴۹

(آيه 2)

اشاره به اين كه نماز آنها الفاظ و حركاتى بى‏روح و فاقد معنى نيست، بلكه به هنگام نماز آن چنان حالت توجه به پروردگار و حضور قلب در آنها پيدا مى‏شود كه از غير او جدا مى‏گردند و به او مى‏پيوندند.(الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ).

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آيه ۲۶
پايان عمر يك قوم سر كش! در آيات گذشته بخشى از تهمت هاى ناروائى را كه دشمنان نوح به او زدند خوانديم ولى از آيات ديگر قرآن به خوبى استفاده مى ‏شود كه اذيت و آزار اين قوم سر كش تنها منحصر به اين امور نبود بلكه با هر وسيله ‏اى توانستند او را در فشار و سختى قرار دادند و نوح هنگامى كه از تلاشهاى خود مأيوس شد و جز گروه اندكى ايمان نياوردند از خدا تقاضاى كمك كرد چنانكه در اين آيه مى ‏خوانيم: «گفت: پروردگارا! مرا در برابر تكذيبهايى كه كردند يارى كن» (قالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِما كَذَّبُونِ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۹.

آیه 79
آفرینش انسان هدف دار است. ( ذرأکم_و الیه تحشرون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص121

آیه37
پيام ها :
1 افراد مغرور جز راه خود، راه ديگرى را تصور نمى كنند. (اِن هى )
2 آخوربين ، آخربين نمى شود. (الاّ حياتنا الدنيا)(دنياگرايان ، كوته فكران جامعه هستند)

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص100

آیه 78
یاد نعمت های الهی، زمینه شناخت و شکر است. (تشکرون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 121

آيه۲۵
ولى اين سخنان بى‏ اساس در روح اين پيامبر بزرگ اثر نكرد و نوح همچنان به دعوت خود ادامه مى‏ داد و نشانه‏اى از برترى‏ جويى و سلطه طلبى در كار او نبود، لذا او را به اتهام ديگرى متهم ساختند و آن اتهام «جنون و ديوانگى» بود كه همه پيامبران الهى و رهبران راستين را در طول تاريخ به آن متهم ساختند، گفتند: «او فقط مردى است كه به نوعى جنون مبتلاست، پس مدتى در باره او صبر كنيد» تا مرگش فرا رسد و يا از اين بيمارى رهايى يابد!
(إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوا بِهِ حَتَّى حِينٍ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۹

آیه46

ترجمه :إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلاَِيْهِ فَاسْتَكْبَرُواْ وَكَانُواْ قَوْماً عَالِينَ به سوى فرعون و اشراف قوم او، ولى تكبّر ورزيدند و آنان مردمى برترى جوى و گردنكش بودند.
براى اصلاح مردم و نظام اجتماعى ، اوّل بايد به سراغ افراد مطرح و شاخص جامعه رفت. (الى فرعون و ملائه ) ، اطرافيان طاغوت ها، در قدرت آنان نقش مهمّى دارند. (ملائه)

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص103

آیه 76
در حدیث می خوانیم (( استکانت)) خضوع است و ((تضرع)) دست را به دعا بلند کردن.
در آیه قبل در باره کافران لجوج فرمود: اگر به آنها رحم کنیم لجاجت می کنند.وبه راه نمی آیند، در این آیه می فرماید: اگر آنان را با قهر خود بگیریم و عذابشان کنیم، باز هم به راه نمی آيند.
شاعر می گوید:
بر سیه دل چه سود خواندن وعظ نرود میخ آهنین بر سنگ
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص119

آیه45
نكته ها :
كلمه ى ((سلطان )) مرادف حجّت است ، زيرا انسان با داشتن منطق ، استدلال و حجّت علمى و عقلى ، بر قلوب مردم مسلّط و پيروز مى شود.
پيام ها : تبليغ ، گاهى بايد به صورت چند نفره و اعزام هياءت باشد. (موسى واخاه )،مبلغ دين بايد از پشتيبانى علمى برخوردار باشد. (سلطان مبين )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص103

آیه 75
1_رفاه و آسایش، جلوه ی رحمت الهی است. ( رحمناهم و کشفنا)
2_خدمت و محبت به افراد بی شخصيت، بی ثمر است.( رَحِمنا _ للجّو)
3_انسان های بی ایمان، از فرصت ها و مهلت ها سوء استفاده می کنند.( لا یؤمنون بالآخرة…للجّو ا فی طغیانهم)
4_طغیانگر ی، انسان را سر گردان می کند.( فی طغیانهم یعمهون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 117

(آيه 2)
سپس به بيان اين صفات پرداخته و قبل از هر چيز انگشت روى نماز گذارده، مى‏گويد: «آنها كه در نمازشان خشوع دارند» (الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ)
برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آيه 74
ایمان به معاد عامل پایداری در راه راست و عدم ایمان، عامل انحراف است. ( لا یؤمنون _ لناکبون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص117

آیه43
پيام ها :
هر جامعه و امّتى ، مهلتى خاص و زمان بندى حكيمانه اى دارد. (ما تسبق …) ، از تاءخير عذاب الهى مغرور نشويد. (ما تسبق …)،برنامه هاى الهى با هياهوى افراد لغو نمى شود و نظم الهى بر تحولات تاريخى حاكم است . (ما تسبق …)،تاريخ ، سنّت هاى ثابتى دارد. (ما تسبق …)

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص101و102

آیه1

.«فلاح و رستگارى» معنى وسيعى دارد كه هم پيروزيهاى مادى را شامل مى‏شود، و هم معنوى را، و در مورد مؤمنان هر دو بعد منظور است. (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ)

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آیه 73
پیامبر منادی راه درست است. ( انّک لتدعوهم الی صراط مستقيم)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ، ص 117

آیه1

در آغاز اين سوره به سر نوشت لذت بخش و پر افتخار- مؤمنان پيش از بيان صفات آنها- اشاره شده تا شعله‏هاى شوق و عشق را در دلها براى رسيدن به اين افتخار بزرگ زنده كند.
مى‏فرمايد: «مؤمنان رستگار شدند» (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ).

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

آیه 72
در تبليغ دین نباید از مردم پولی طلب کرد، اگر خود آنها دادند حساب جدایی دارد. ( ام تسئلهم)
مردم در برابر پول خواستن مبلغ حساسیّت دارند. ( ام تسئلهم خرجا)
مردم یک بار خرجی می دهند، ولی خداوند همیشه روزی می دهد.( خرج_ خراج)
خداوند ضامن روزی مبلّغان دین است.( فخراج ربّک)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 117

فضيلت تلاوت سوره:

در حديثى از امام صادق عليه السّلام مى‏خوانيم: «هر كس سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد خداوند پايان زندگى او را با سعادت قرار مى‏دهد و جايگاه او در فردوس اعلى (بهشت برين) است، همراه پيامبران و رسولان».

البته اين فضيلتها براى خواندن با انديشه و تصميم بر عمل است.

برگزيده تفسير نمونه، ج‏3، ص: 241

ابیات منطبق بر محتوا

عبرت از آیین گذشتگان

پروین اعتصامی با سرودن بیت زیر ما را به عبرت از آیین گذشتگان فرا می خواند:

تو نیز از قصّه های روزگار باستان گردی
بخوان از بهر عبرت قصّه های باستانی را

قرآن چنین بیان می کند:﴿ثم أرسلنا رسلنا تترا کلما جاء أمة رّسولها کذّبوه فأتبعنا بعضهم بعضا و جعلناهم أحادیث «سپس پی در پی پیامبران خود را فرستادیم.هر بار که پیامبری بر ملتی آمد تکذیبش کردند و ما نیز آنها را از پس یکدیگر به هلاکت رسانیدیم و آنان را داستان ها کردیم.ای،نصیب مردمی که ایمان نمی آورند دوری از رحمت خدا باد.» سوره مومنون آیه ۴۴.
منبع ؛http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5248/7258/89830/قرآن-و-ادب-فارسی-قرآن-در-آیینه-شعر-پروین

آیه 68
نخستین عامل بدبختی مردم، تعطیل کردن اندیشه و تفکر است. ( أفلم یدّبّروا)
قرآن کتاب تدبّر و اندیشه است. ( نه فقط تلاوت و تجوید و…، هر کس در آن تدبّر کند حقّانیّت آن را می فهمد.) ( أفلم یدّبّروا القول)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص114

آيه ۲۴
«جمعيت اشرافى (و مغرور كه چشمها را در ظاهر پر مى‏ كنند و از درون خالى هستند) از قوم نوح كه كافر بودند، گفتند: اين مرد جز بشرى همچون شما نيست كه مى‏ خواهد بر شما برترى جويد» (فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُرِيدُ أَنْ يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ).

و به اين ترتيب انسان بودنش را نخستين عيبش دانستند و به دنبال آن متهمش ساختند كه او يك فرد سلطه‏ جو است.

سپس افزودند: «و اگر خدا مى‏ خواست (رسولى بفرستد) فرشتگانى نازل مى‏ كرد» (وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَأَنْزَلَ مَلائِكَةً).

و براى تكميل اين استدلال واهى گفتند: «ما هرگز چنين چيزى را از نياكان پيشين خود نشنيده‏ ايم» كه انسانى دعوى نبوّت كند و خود را نماينده خدا بداند! (ما سَمِعْنا بِهذا فِي آبائِنَا الْأَوَّلِينَ).

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ،ص ۲۴۸.

آیه9

صفت ششم مؤمنان، آن است که بر اوقات نماز خود، محافظت و نگهدارى مى‌کنند نماز را در وقت فضیلت آن به جاى مى‌آورند و سعى آنان بر این است که این فریضه‌ى مقدّس را که «تنهى عن الفحشاء و المنکر»درباره‌اش صادق است، به هنگام خود اقامه نمایند.

منبع : جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره

آیه 67
کسی که حرف حساب ندارد فحش می دهد. (تهجُرٌون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص114

آیه39
1 تكيه گاه انبيا خداست . (ربّ)
2 كلمه ى ((ربّ)) بهترين كلمه براى دعاست . بعد از كلمه ى ((اللّه )) بيشترين كلمه در قرآن كلمه ى ((ربّ)) است و معمولا در همه ى دعاها به كار رفته است .

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص101

آیه 65
روز قیامت روز کیفر است نه روز التماس (لا تجئرو)
کسانی که با مال و امکانات خود، مردم را یاری نکردند، روز قیامت یاری نمی شوند. ( لا تنصرون)
تفسیر نور به صورت pdf /محسن قرائتي /ص113

آیه70
چرا اكثريت ، تمايل به حق ندارند؟! كدام اكثريت ؟
در بـسـيـارى از آيـات قـرآن هـمـچـون آيـات فوق (اكثريت ) مورد مذمت و نكوهش قرار گـرفـتـه انـد، در اينجا از آياتى كه بعد از ذكر كلمه (اكثر)، ضمير (هم ) را ذكر مى كند و غالبا بـه كافران و مشركان و امثال آنها اشاره مى كند سخن نمى گوئيم كه از موضوع بحث ما خارج است ، بلكه سخن از آياتى است كه عنوان (اكثر الناس ) (اكثر مردم ) دارد مانند:
و لكن اكثر الناس لا يشكرون : (ولى اكثر مردم شكرگزار نيستند) (بقره - 243).

تفسیر نمونه/ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص304

آيه ۲۳
منطق كور دلان مغرور:
از آنجا كه در آيات گذشته، سخن از توحيد و معرفت خداوند و دلائل عظمت او در جهان آفرينش بود، همين مطلب را در اين آيه و آيات آينده از زبان پيامبران بزرگ و در لابلاى تاريخ آنها بيان مى‏ كند.

نخست از نوح نخستين پيامبر اولوا العزم و منادى توحيد شروع كرده، مى ‏گويد: «و ما نوح را به سوى قومش فرستاديم، پس او به آنها گفت: اى قوم من! خداوند يكتا را بپرستيد كه جز او معبودى براى شما نيست» (وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‏ قَوْمِهِ فَقالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ).

«آيا (با اين بيان روشن از پرستش بتها) پرهيز نمى‏ كنيد»؟ (أَ فَلا تَتَّقُونَ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص۲۴۸

از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم در فضیلت این سوره نقل شده است: هر کس سوره مؤمنون را قرائت نماید فرشتگان الهی او را به راحتی و آسایش در روز قیامت و دستیابی به آنچه مایه چشم روشنی آنها هنگام نزول فرشته مرگ باشد، بشارت می دهند.
مجمع البیان، ج7، ص175

آيه ۲۱
بعد از بيان گوشه‏اى از نعمتهاى پروردگار در جهان گياهان كه به وسيله آب باران پرورش مى‏ يابد به بخش مهمى از نعمتها و مواهب او در جهان حيوانات پرداخته، مى ‏گويد: «و در چهار پايان براى شما عبرت بزرگى است» (وَ إِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً).

سپس اين عبرت را چنين شرح مى ‏دهد: «ما از آنچه در درون آنهاست شما را سيراب مى‏كنيم» (نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِها).

آرى! شير گوارا اين غذاى نيرو بخش و كامل را از درون اين حيوانات، از لابلاى خون و مانند آن بيرون مى‏ فرستيم تا بدانيد چگونه خداوند قدرت دارد از ميان چنين اشياء ظاهرا آلوده‏اى يك نوشيدنى به اين پاكى و گوارايى بيرون فرستد.

سپس اضافه مى ‏كند: مسائل عبرت‏ انگيز و بركات حيوانات منحصر به شير نيست بلكه «براى شما در آنها منافع بسيارى است و از گوشت آنها نيز مى‏ خوريد» (وَ لَكُمْ فِيها مَنافِعُ كَثِيرَةٌ وَ مِنْها تَأْكُلُونَ).
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ،۲۴۷

آيه 62
اگر چه سبقت و سرعت در کارهای خیر ارزش دارد ولی افراط ممنوع است. ( الّا وسعها)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص111

آیه97
(هـمـزات ) جـمـع (هـمزه ) به معنى دفع و تحريك با شدت است ، و اگر به حرف همزه ، (همزه ) مى گويند، به خاطر آنست كه از انتهاى گلو با شدت بيرون مى آيد، و بـه گـفـتـه بـعـضـى از مـفـسـران (همز) و (غمز) و (رمز) هر سه يك معنى را مى رساند، منتهى (رمز) به مرحله خفيف و (غمز) از آن شديدتر و (همز) نهايت شدت را بيان مى كند.
و با توجه به اينكه شياطين ، جمع است ، همه شيطانهاى آشكار و پنهان ، انس و جن را شامل مى گردد.

تفسیرنمونه/ناصرمکارم شیرازی/ج14/ص331

آیه 54
بدترین نوع گمراهی آن است که خدا انسان را به حال خود واگذارد.(فذرهم)
تفسیر نور به صورت pdf محسن قرائتي، ص 108

آیه83

(اسـاطـيـر) جـمـع (اسـطـوره ) بـه گـفـتـه اربـاب لغـت از مـاده (سـطـر) در اصـل بـه مـعـنـى (صف ) مى باشد، از اين رو به كلماتى كه در رديف هم قرار دارند و به اصطلاح صف كشيده اند، سطر مى گويند. واژه (اساطير) در قرآن نه بار تكرار شده ، و همه از زبان كفار بى ايمان در برابر پيامبران به منظور توجيه مخالفتشان به آنها است .

تفسیر نمونه/ناصرمکارم شیرازی/ج14/ص320

آیه 51
در آنچه می خورید دو اصل مهم را فراموش نکنید :الف:حلال بودن ب: طیّب و پاکیزه بودن( کلوامن الطیّبات)
توفیق عمل صالح، در سایه تغذیه حلال و طیّب است. (الطیّبات _واعلموا صالحاً)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 106

حضرت آیت الله عبدالکریم کشمیری:

هر موقعی که دلم برای حضرت امیر علیه السلام تنگ می شود ، سورهٔ مؤمنون را می خوانم ؛ زیرا این سوره منتسب به ایشان است .
منبع : کانال طلبـــه انقلابیMusaalRezaMir

وَاِنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنَاكِبُونَ (٧٤)»

اميرالمؤمنين عليه السلام در تفسيراين آيه: «وَ اِنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّراطِ لَناكِبُونَ» فرمود: يعني از ولايت ما اهل بيت روي گردان هستند

منبع:تأويل الآيات، ج1، ص355، ح6

آیه 8

وَ الَّذينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ
پنجمین صفتى که مؤمنان دارند آن است که در ردّ امانت خود کوشا هستند و عهد و پیمان خویش را رعایت مى‌کنند.
«امانت» در آیه‌ى شریفه، مطلق است و شامل هر نوع امانتى: اعمّ از امانات الهى و اجتماعى مى‌شود.

منبع : جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره

آیه21
شير، يكى از نعمت هايى است كه قرآن به آن توجّه دارد. (نُسقيكم ) ميوه ها و روغن گياهى ، بر غذاهاى حيوانى مقدّم است . اوّل نام (نَخيل ، اَعناب ، زَيتون )بعد فرمود: (نُسقيكم ، تاءكلون ) شير، گوشت وسوارى ، قسمتى از منافع حيوانات است . (لكم فيها منافعُ كثيرة )به راه افتادن كارخانجات لبنيات ، چرم سازى ، كنسروسازى ، ريسندگى ، بافندگى و ايجاد اشتغال و بهره دهى براى ميليون ها انسان ، منافع جنبى حيوانات است .

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص91 و 92

وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا اِلَي رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ (٥٠)يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا اِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ (٥١)وَاِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ (٥٢)

[ و پسر مريم و مادرش را نشانه‏اي گردانيديم و آن دو را در سرزمين بلندي كه جاي زيست و داراي‏ آب زلال بود جاي داديم. * اي پيامبران، از چيزهاي پاكيزه بخوريد و كار شايسته كنيد، كه من به آن چه انجام مي‏دهيد دانايم. * و در حقيقت، اين امت شماست كه امتي يگانه است، و من پروردگار شمايم پس، از من پروا داريد*]

1) امام صادق عليه السلام در باره اين آيه: «وَ جَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَ أُمَّهُ آيَةً» فرمود: يعني عيسي را حجت و دليل قرار داديم#1#.

2) امام باقر عليه السلام فرمود: اميرالمؤمنين علي عليه السلام در مورد اين آيه: «وَ آوَيْناهُما اِلي‏ رَبْوَةٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِينٍ» فرمود: منظور از ربوة، كوفه است، و مقصود از قرار، مسجد كوفه و مقصود از معين، فرات است#2#.

3) جعفي نقل مي كند: روزي نزد امام صادق عليه السلام بوديم كه شخصي گفت: خدايا من از تو روزي پاك و طيب درخواست مي كنم. امام صادق عليه السلام فرمود: هيهات، هيهات، اين سخن را نگو؛ چرا كه رزق طيب، خوراك پيامبران است. از خداوند بخواه رزقي به تو بدهد كه روز قيامت تو را به خاطر آن عذاب نكند. خداوند مي فرمايد: «يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً»#3#.

4) امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از اين آيه : «وَ اِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً» اهل بيت پيامبر صلوات الله عليهم اجمعين هستند#4#.

1 - كمال الدين و تمام النعمة، ص30
2 - معاني الاخبار، ص373، ح1
3 - امالي، ج2، ص291
4 - تأويل الآيات، ج1، ص352، ح2

در آغاز سوره خبر از رستگاری مومنان می‌دهد و نیز ویژگی‌های آنان را بر می‌شمارد. آیات 1 تا 11 چنین می‌فرماید:
به راستی مومنان به فلاح و رستگاری رسیدند.

همانا که در نمازشان خاشع و فروتنند، و آنان که از لغو ]و سخن و کار بیهوده[ روی گردانند و آنان که زکات می‌پردازند و آنان که پاکدامنند…، و آنان که امانت‌ها و پیمان خویش را رعایت می‌کنند و آنان که بر نمازهایشان مواظبت دارند.

آنان آری همانان وارثانند؛ کسانی هستند که بهشت را به ارث می‌برند و در آن جاویدانند.)
در این آیات، از فلاح و رستگرای مومنان سخن می‌گوید. «فلاح» به معنی ظفر یافتن و رسیدن به آرزوست. هم آرزوهای دنیا و هم آرزوهای آخرت. آری، مومنان علاوه بر نیک‌بختی دنیا، در آخرت نیز سعادتمندند.

در آنجا بقایی دارند که فنایی برای آن نیست، غنی هستند و هرگز فقری برایشان نیست و عزتی دارند که با ذلت آمیخته نیست.

منبع: المیزان، ج15، ص 4.

آيه ۱۹
در اين آيه به دنبال نعمت پر بركت باران به محصولاتى كه از آن مى‏رويد اشاره كرده، مى ‏گويد: «سپس به وسيله آن، باغهايى از درختان نخل و انگور براى شما ايجاد كرديم، باغهايى كه در آن ميوه‏هاى بسيار است و از آن مى‏ خوريد» (فَأَنْشَأْنا لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنابٍ لَكُمْ فِيها فَواكِهُ كَثِيرَةٌ وَ مِنْها تَأْكُلُونَ).

خرما و انگور تنها محصول آنها نيست بلكه اين دو محصول عمده و پر ارزش آنهاست و گر نه انواع مختلفى از ديگر نيز ميوه‏ها در آن يافت مى‏ شود.
نکته قابل توجه این که در آیات فوق مبدأ حیات انسانی آب نطفه شمرده شده و مبدأ حیاط گیاهی آب باران ، پس در واقع دو نمونه برجسته حیات ، هردو از آب سرچشمه می گیرند .
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص۲۴۷

آیه 43
تکیه گاه انبیاء خداست.(ربّ)

کلمه ربّ بهترین کلمه برای دعاست. بعد از کلمه (اللّه) بیشترین کلمه قرآن کلمه ربّ است.
معمولاً در همه ی دعا ها به کار رفته است.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص101

با عرض پوزش
آیه65

كلمه ى ((يَجئَرون )) از ((جوار)) به معناى زوزه ى سگ وشغال و گرگ هنگام صدمه ديدن است و تشبيه ناله ى مرفّهان غافل ، به زوزه ى سگ ، نشانه ى تحقير و ذلّتى است كه در برابر بدمستى هاى دنيوى داشته اند.

تفسیر نور/ محسن قرائتی/ج8/ص113

آيه 15
مرگ نابود شدن نیست، مرحله ای از تکامل است. (ثمّ انّکم بعد ذالک المیّتون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 89

آيه ۱۵
ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذلِكَ لَمَيِّتُونَ
اين آيه از مسأله توحيد و شناخت مبدء به طرز زيبا و ظريفى به مسأله «معاد» منتقل مى‏ شود، و مى‏ گويد: اين انسان با همه شگفتيهايش تا ابد زنده نمى‏ ماند، زمانى فرا مى ‏رسد كه اين ساختمان عجيب از هم فرو مى‏ ريزد و «شما بعد از اين زندگى همگى مى‏ ميريد» .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص۲۴۵

آيه 29
نکته ها:در حدیث می خوانیم رسول خدا ( صلي اللّه علیه و آله ی و سلم) به علی( علیه السّلام) فرمود:هرگاه وارد منزلی شدی آیه (29)را تلاوت کن تا خداوند از خیر آن کامیابت کند و شرش را از تو دور سازد.
تفسیر نور به صورت pdf محسن قرائتي، ص 96

آیه75
ترجمه

و اگـر بـه آنها رحم كنيم و گرفتاريها و مشكلاتشان را برطرف سازيم (نه تنها بـيـدار نـمـى شوند) بلكه در طغيانشان اصرار مى ورزند و (در اين وادى ) سرگردان مى مانند.

تفسیر نمونه/ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص308

آيه ۱۸
اين آيه به يكى ديگر از مظاهر قدرت الهى كه از بركات آسمانى و زمين محسوب مى‏شود يعنى باران اشاره كرده، مى‏ گويد: «و از آسمان آبى به اندازه معين نازل كرديم» (وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ).

نه آن قدر زياد كه زمينها را در خود غرق كند، و نه آنقدر كم كه تشنه كامان در جهان گياهان و حيوانات سيراب نگردند.

سپس به مسأله مهمترى در همين رابطه كه مسأله ذخيره آبها در منابع زير زمينى است پرداخته، مى‏ گويد: «و آن را در زمين (در جايگاه مخصوصى) ساكن نموديم و ما بر از بين بردن آن كاملا قادريم» (فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّا عَلى‏ ذَهابٍ بِهِ لَقادِرُونَ).

مى‏ دانيم قشر روئين زمين از دو طبقه كاملا مختلف تشكيل يافته خداوند بزرگ و منان قشر بالا را نفوذپذير و قشر زيرين را نفوذناپذير قرار داده تا آبها در زمين فرو روند و در منطقه نفوذناپذير مهار شوند و ذخيره گردند، و بعدا از طريق چشمه ‏ها، چاهها و قناتها مورد استفاده واقع شوند، بى ‏آنكه بگندند و توليد مزاحمت كنند يا آلودگى پيدا كنند «۱»
__________________________________________________

(۱) بايد توجه داشت كه عبور آبهاى آلوده از قشر نفوذپذير زمين غالبا موجب تصفيه آن مى‏ شود!
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۶.
.

آيه 27
افراد تحقیر شده را حمایت کنیم. (مردم تو را مجنون می پندارند ولی تو زیر نظر ما هستی) ( باعیننا)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص95

ابیات منطبق بر محتوا:

پروین خدا را چنین می ستاید:

بـنـده،شایـسـتە تـنـهـایـی نیـسـت حـق تـعـالـی و تقـدس ،تـنهـاسـت

گـهـر مـعـدن و مقصـود یکی اسـت و آن چه بـر جـاست،شبه یا میناست

خلـوتی خـواه،کز اغیار تـهـی است دولتی جوی که بـی چـون و چـراسـت

هــر گـلـی،عـلّــت و عــیـب دارد گـل بـی عـلّـت و عـیـب خـداسـت

قرآن در آیاتش خدا را چنین توصیف می کند:
فتعالی اللّه الملک الحقّ لا إله إلاّ هو ربّ العرش الکریم .«پس فراتر است خدای یکتا،آن فرمانروای راستین.هیچ خدایی جز او نیست.پروردگار عرش بزرگوار است»سوره مومنون آیه ۱۱۶

منبع : http://www.hawzah.net/FA/Hadith/List

آیه91
شرك جهان را به تباهى مى كشد: آيـات مـورد بـحـث بـه مـساءله نفى شرك پرداخته ، قسمتى از انحرافات مشركان را مطرح كرده ، و به آن پاسخ مى گويد:نـخـسـت مى فرمايد: (خداوند هرگز فرزندى براى خود برنگزيده است و معبود ديگرى با او نيست ) (ما اتخذ الله من ولد و ما كان معه من اله ).اعتقاد به وجود فرزند براى خدا منحصر به مسيحيان نيست كه عيسى را فرزند حقيقى ! او مى خوانند، اين اعتقاد براى مشركان نيز بود كه فرشتگان را دخـتـران خـدا مى پنداشتند، و شايد مسيحيان اين عقيده را از مشركان پيشين گرفته بودند.

تفسیر نمونه/ ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص323

آیه5

وَ الَّذينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ
صفت چهارمى که با جمع صفات دیگر، مایه‌ى فلاح و رستگارى اهل ایمان است، محافظت فروج از وقوع در امر مذموم زناست.
زن و مرد مسلمان براى رعایت حدود اسلامى مأمور به اداى وظایفى مى‌باشند؛ ی

منبع : جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره

آیه 55
سبقت گيرندگان در خيرات
در آيـات مـورد بحث به بعضى ديگر از پندارهاى خودبينانه گروههاى لجوج و متعصب و خود خواه اشاره كرده مى گويد:(آيـا آنها گمان مى كنند اموال و فرزندانى را كه به آنان داده ايم …) (ا يحسبون انما نمدهم به من مال و بنين ).(بـراى اين است كه درهاى خيرات را به سرعت به روى آنها بگشائيم )؟! (نسارع لهم فى الخيرات ).نـه ، هـرگـز چـنـيـن نـيـسـت (بـلكـه آنـهـا نـمـى فـهـمـنـد) (بل لا يشعرون ).

تفسیر نمونه/آیت الله ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص285

آيه ۱۷
باز هم نشانه‏ هاى توحيد: پس از ذكر آيات انفسى اكنون به جهان برون و آيات آفاقى مى ‏پردازد، و عظمت آفرينش را در آسمان و زمين منعكس مى‏كند مى ‏فرمايد: «ما بر بالاى سر شما هفت راه [طبقات هفتگانه آسمان‏] قرار داديم» (وَ لَقَدْ خَلَقْنا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرائِقَ).
«طرایق » جمع « طریقه » به معنی راه یاطبقه است . در صورت اول معنی آن چنین می‌شود که ما هفت راه بالای سر شما آفریدیم ،در این صورت ممکن است این راه ها برای رفت و آمد فرشتگان یا مدار گردش ستارگان آسمان باشد و بنابر معنی دوم که ما هفت طبقه بر فراز شما آفریدیم .
و از آنجا كه تعدّد عوالم و طرق آنها ممكن است اين توهم را به وجود آورد كه آيا اين وسعت و عظمت عالم موجب نخواهد شد كه آفريدگار از آنها غافل گردد، در پايان آيه بلا فاصله مى‏ فرمايد: «و ما (هرگز) از آفرينش (خلق) خود غافل نبوده‏ايم» (وَ ما كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غافِلِينَ).

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۶.

آیه 23
در تبليغ دین مردم را با محبت مورد خطاب قرار دهید. (یا قوم)
دعوت به توحید، وظیفه اصلی انبياست. (در تبليغ به مسائل اصلی توجه کنید. )
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص92

آيه ۱۶
ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ تُبْعَثُونَ
ولى براى اين كه اين تصور پيش نيايد كه با مردن انسان همه چيز پايان مى‏ گيرد پس اين آفرينش با اين همه شكوه و عظمت براى اين چند روز زندگى امرى بيهوده بوده است بلا فاصله مى ‏افزايد: «سپس در روز قيامت (بار ديگر به زندگى باز مى‏ گرديد و) بر انگيخته مى‏ شويد» البته در سطحى عاليتر و در جهانى وسيعتر و گسترده ‏تر .
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۵.

آیه54

كلمه ى ((غَمرة )) به معناى غرقاب و مراد در اينجا غرق شدن اهل مكّه در جمود و تعصّب بت پرستى است .
تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص108

آیه 14
خود شناسی مقدمه خدا شناسی است. ( نطفة،علقة مضغة_ فتبارک اللّه احسن الخالقين)
تفسیر نور به صورت pd، محسن قرائتي، ص88

آیه ۱۴
بعد به مراحل شگفت آور و بهت آور سير نطفه در رحم مادر و چهره‏هاى گوناگون خلقت كه يكى بعد از ديگرى در آن قرارگاه امن و دور از دست بشر ظاهر مى‏شود اشاره كرده، مى‏فرمايد: «سپس نطفه را به صورت علقه [خون بسته‏]، و علقه را به صورت مضغه [چيزى شبيه گوشت جويده شده‏] و مضغه را به صورت استخوانهايى در آورديم، و بر استخوانها گوشت پوشانديم» (ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً).

جمله «فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً» يك معجزه علمى است كه پرده از روى اين مسأله كه در آن روز براى هيچ كس روشن نبود بر مى‏دارد، زيرا قرآن نمى‏گويد: ما مضغه را تبديل به استخوان و گوشت كرديم، بلكه مى‏گويد: ما مضغه را تبديل به استخوان كرديم و بر استخوانها لباس گوشت پوشانديم، اشاره به اين كه مضغه نخست تبديل به استخوان مى‏شود و بعد از آن گوشت روى آن را مى‏پوشاند.

و در پايان آيه به آخرين مرحله كه در واقع مهمترين مرحله آفرينش بشر است با يك تعبير سر بسته و پر معنى اشاره كرده، مى‏فرمايد: «سپس ما آن را آفرينش تازه ‏اى داديم» (ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ).

اين همان مرحله‏ اى است كه جنين وارد حيات انسانى مى‏ شود، كه در روايات اسلامى از آن تعبير به مرحله «نفخ روح» (دميدن روح در كالبد) شده، و اينجاست كه انسان را از همه جهان ممتاز مى‏ سازد، و به او شايستگى خلافت خدا در زمين را مى‏ دهد.

«پس بزرگ و پر بركت است خدايى كه بهترين آفرينندگان است» (فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ).

آفرين بر اين قدرت نمايى بى‏ نظير كه در ظلمتكده رحم اين چنين تصوير بديعى با اين همه عجائب و شگفتيها، بر قطره آبى نقش مى ‏زند.

آفرين بر آن علم و حكمتى كه اين همه استعداد و لياقت و شايستگى را در چنين موجود ناچيزى ايجاد مى‏ كند آفرين بر او و بر خلقت بى‏ نظيرش.

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۵

آیه 16
آفرینش انسان هدف دار است. (ثمّ انّکم يوم القیامة تبعثون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 89

آیه ۱۳
ثم جعلناه نطفه فی قرارٍ مکین :
« سپس او را نطفه ای در قرارگاه مطمئن ( رحم ) قرار دادیم »
در حقیقت آیه قبل به آغاز وجود انسان ها اعم از آدم و فرزندان او اشاره می‌کند که همه به خاک باز می‌گردند و از گِل برخاسته اند ، اما در این آیه به تداوم نسل آدم از طریق ترکیب نطفه نر و ماده و قرار گرفتن در قرارگاه رحم توجه می‌دهد .
جمله « قرار مکین » ( قرارگاه مطمئن ) اشاره به موقعیت خاص رَحِم در بدن انسان است . این قرارگاه در حقیقت در محفوظ ترین نقطه بدن جای گرفته است که از هر طرف توسط دنده ها و ستون فقرات ، استخوان نیرومند لگن خاصره ، پوششهای متعدد شکم و سپر حفاظتی دستها حراست شده است .
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص۲۴۴.

آیه57
نكته ها :
((خَشيت )) ترسى است كه برخاسته از علم وشناخت باشد و ((اِشفاق )) ترسى است كه با محبّت و احترام آميخته باشد. خشيت ، بيشتر جنبه ى قلبى دارد و اشفاق جنبه ى عملى . آيه مى فرمايد: مؤ منان و سبقت گيرندگان در خيرات ، كسانى هستند كه در دل آنان ترس آميخته با عظمت خدا جاى كرده است و در عمل ، حريم خدا را حفظ مى كنند و حيا دارند. ترس از روى آگاهى و توجّه به عظمت خداوند، مايه ى رشد است . (من خَشية ربّهم مشفقون )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص109

آیه ۱۲
و لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین :
این آیه و بخشی از آیات آینده ، راههای اساسی تحصیل ایمان و معرفت را نشان می‌دهد . نخست انسان را به کاوش در اسرار درون ( سیر در عالم انفس) وا می‌دارد و در آیات بعد ، او را به سیر در جهان برون و تمدن موجودات شگرف عالم هستی ( سیر آفاقی) فرا می‌خواند و می‌فرماید :« و ما انسان را از عصاره ای از گِل آفریدیم »
« سلاله» به معنی چیزی است که از دیگری گرفته می‌شود و در واقع خلاصه و عصاره و برگزیده ای از آن است .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۴.

آیه 5
حیا شرط ایمان است. (لفروجهم حافظون) ( آلودگی جنسی نشانه ضعف ایمان است.)
شهوت طغیانگر است و بر کنترل و حفاظت نیاز دارد.( حافظون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص84

آیه 33
پيام ها :
1 دعوت انبيا بر اساس آزاد سازى مردم از سلطه ى اشراف و ستمگران است و به همين دليل ، اشراف بيش از ديگران با انبيا مخالفت مى كنند. (قال الملاء)، مخالفان چون جراءت ندارند كه منطق و اصل اصلاحات انبيا را نفى كنند، مى گويند: انبيا لايق آن اصلاحات نيستند. (بشر مثلكم )،زندگى انبيا، يك زندگى عادّى است . (ياءكل يشرب )، اشراف از مسائل معنوى وعلمى غافلند. (ياءكل يشرب )(اميرالمؤ منين عليه السلام مى فرمايد: حسادت آنان سبب گفتن اين كلمات شد.

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص98

آیه 18
فکر نکنیم نعمت ها همیشگی است. ( علی ذهاب به لقادرون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص90

آیه ۱۱
الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون :
« فردوس » به معنی بهشت برین و برترین باغهای بهشت است که طبق ظاهر آیاتی که گذشت ، مخصوص مومنانی است که دارای صفات برشمرده گذشته ( خاشع در نماز ، از لغو رویگردان ، پرداخت کننده زکات ، پاکدامن ، امانتدار مواظب بر نماز ، ) هستند . بنابراین دیگر بهشتیان در مراحل پایین تری قرار دارند .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳، ص ۲۴۳.

آیه 17
خداوند هم خالق است و هم ناظر ( عالم محضر خداست) ( و ما کنا عن الخلق غافلین)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص89

آیه28
دورى از ستمگران و نجات از سلطه ى آنان ، يكى از نعمت هاى الهى است . (الحمدللّه الّذى نجّانا) براى هر نعمتى شكرى لازم است . (الحمدللّه الّذى نجّانا)
بهترين صيغه ى شكر، كلمه مباركه ى (الحمدللّه )است . به خاطر نابودى و هلاكت ديگران خدا را شكر نكنيد، بلكه براى نجات خود شكر كنيد. (نجّانا)نفرمود: ((اهلكهم ))
5 كشتى ، وسيله ى است ولى نجات كار خداوند است . (نجّانا)

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص96

آیه 63
پیام ها
1_ابتدا روح منحرف می شود، سپس رفتار تغییر می کند. (قلوبهم _ لهم اعمال)
2_بدتر از رفتار زشت، اصرار و تکرار آن است. (لهم اعمال _ هم لها عاملون)
3_انسان ابتدا دست به کار خلاف می زند، سپس کار خلاف برای او عادت می شود و او را به خود جذب می کند، یعنی در مسیر عمل و ارتکاب آن قرار می گیرد و پس از ارتکاب گناه، اسیر آن می شود. (لهم اعمال _هم لها عاملون)
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص 112

آیه ۹
والذین هم علی صلواتهم یحافظون :
در این آیه نهمین ویژگی مؤمنان را بیان کرده و می‌گوید : « و آنان که بر نمازهایشان محافظت می نمایند » .
جالب این که نخستین ویژگی مومنان را خشوع در نماز و آخرین صفت آن‌ها را محافظت بر نماز شمرده است ، زیرا نماز مهمترین رابطه خلق و خالق است که هر گاه با آدابش انجام گیرد ، زمینه مطمئنی برای ابراز نیکیها خواهد بود .
رگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۳

آیه26

قَالَ رَبِّ انصُرْنِى بِمَا كَذَّبُونِ ؛نوح گفت : پروردگارا ! مرا در برابر تكذيب آنان يارى فرما.

توكّل و دعا، بزرگ ترين اهرم در برابر تهمت ها و تحقيرهاست . (قال ربّ)، درخواست كمك از خداوند براى پيروزى ايمان بر كفر است ، نه پيروزى فرد بر فرد. (انصرنى بما كذّبون)نفرمود: ((انصرنى عليهم ))

تفسیر نور/ محسن قرائتی/ج8/ص93 و 94

آیه ۸
والذین هم لامانتهم و عهدهم راعون :
در این آیه به پنجمین و ششمین صفت برجسته مومنان اشاره کرده و می‌گوید « و آنان که به امانتها و عهد و پیمان خود کاملا وفا می‌کنند».
حفظ و ادای امامت و نیز پایبند بودن به عهد پیمان در برابر خالق و خلق از صفات برجستهٔ مومنان است .
در مفهوم وسیع « امانت » امانت های خدا و پیامبران الهی و نیز امانت های مردم جمع است . نعمت های مختلف خدا هر یک امانتی از امانات او هستند . آیین حق ، کتاب‌های آسمانی ، دستورهای پیشوایان راه حق ، همچنین اموال و فرزندان ، پستها و مقامها ، همه امانتهای اویند که مومنان در حفظ و ادای حق آنها می‌کوشند . حکومت نیز از مهمترین ودیعه های الهی است که باید آن را به اهلش سپرد .
برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳، ص ۲۴۳

آیه23
پيام ها :
1 در تبليغ دين ، مردم را با محبّت مورد خطاب قرار دهيد. (يا قوم )2. دعوت به توحيد، اوّلين وظيفه ى انبياست . (در تبليغ ، به مسائل اصلى توجّه كنيد) (اعبدوا اللّه )
3 روح پرستش در باطن انسان وجود دارد، انبيا مورد پرستش را بيان مى كنند. (اعبدوا اللّه ما لكم من اله غيره )4. به سراغ غير خدا رفتن ، بى پروايى است . (اءفلا تتّقون )

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص92

آیه ۷

من ابتغی ورأ ذلک فاولٔک هم العادون .
چون غریزه جنسی سرکش ترین غرایز انسان و خویشتنداری در برابر آن نیاز به پرهیزگاری و ایمان قوی دارد ، در این آیه بار دیگر روی همین مسأله تأکید کرده و می‌گوید : « و کسانی که غیر از این طریق راطلب کنند تجاوزگرند »

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۲

آیه4

وَ الَّذينَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ
صفت سومى که در اهل ایمان وجود دارد و مایه‌ى رستگارى دو جهان آنان مى‌شود، پرداخت زکات است.
در اهمیّت زکات، همین بس که در اکثر آیات شریفه‌ى قرآن که از رکن دین و قِوام دیانت یعنى «نماز» سخن به میان آمده به تَبَع آن از پرداخت زکات هم نام برده شده است. زکات، عِدْل نماز است؛ چرا که به دنبال «أقیموا الصّلوة»، «ءاتوا الزکوة»]بیان شده است.

منبع : جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره)

آیه13
در حـقـيقت اين بحث شبيه تعبيرى است كه در آيات 7 و 8 سوره سجده آمده است : و بدء خلق الانـسـان مـن طـيـن ثـم جـعـل نـسـله مـن سـلالة مـن مـاء مـهـيـن (آغـاز آفـريـنـش انـسـان را از گل قرار داد و نسل او را از چكيده اى از آب بى ارزش ).تـعـبـيـر از رحـم به (قرار مكين ) (قرارگاه امن و امان ) اشاره به موقعيت خاص رحم در بدن انسان است ، در واقع در محفوظترين نقطه بدن كه از هر طرف كـاملا تحت حفاظت است قرار گرفته ، ستون فقرات و دنده ها از يك سو، استخوان نيرومند لگـن خـاصـره از سـوى ديـگـر، پـوششهاى متعدد شكم از سوى سوم حفاظتى كه از ناحيه دستها به عمل مى آيد از سوى چهارم ، همگى شواهد اين قرارگاه امن و امان است .

تفسیر نمونه/آیت الله ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص228

آیه3

وَ الَّذينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ3
صفت دومى که در اهل ایمان هست و بدان میزان، سنجیده مى‌شوند این است که از لغو و کار بیهوده اعراض مى‌کنند.مقصود از لغو، مطلق هر کار بیهوده و بدون فایده است.

جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره

آیه19

(روغن زيتون ) براى توليد سوخت و ساز بدن ارزش فراوانى دارد، كالرى حرارتى آن بـسـيـار زيـاد، دوسـت صـمـيـمـى كبد انسان ، برطرف كننده عوارض كليه ها و سنگهاى صفراوى و قلنجهاى كليوى ، تقويت كننده اعصاب و بالاخره اكسير سلامتى است .در مـورد (خـرمـا) آنقدر توصيف شده كه در اين مختصر نمى گنجد: قند فراوان خرما از سـالمـتـريـن قـنـدهـا اسـت و از نـظـر بـسـيـارى از غـذاشـنـاسـان خـرمـا يـكـى از عوامل جلوگيرى از سرطان است ، دانشمندان در خرما سيزده ماده حياتى ، و پنج نوع ويتامين كشف كرده اند كه آن را به صورت يك منبع فوق العاده ارزشمند غذائى در مى آورد.

تفسیر نمونه/ آیت الله ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص242

آیه 1

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ

حقّا که گروندگان ( به اصول عقاید اسلام ) رستگار شدند ( گویی به تمام پاداش اعمالشان در آخرت نایل گشتند ) .

آیت الله مشکینی

آیه 71

نکته ها:

اگر حقّ، تابع هوس هاى مردم باشد، نظام هستى فاسد وتباه مى شود، زيرا:1.هوس هاى مردم حتّى هوس هاى يك نفر در زمان هاى مختلف ، متضاد است .
2 هوس هاى مردم ، مفسده دارد.3 خواسته هاى مردم ، يك بُعدى است وبه ابعاد ديگر وآثار دور ونزديك توجّه ندارد.

تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص115

آیه 56
نکته ها
در آیه 56 بیان شد که برخی از مردم داشتن مال و فرزند را مایه سعادت و نشانه ی سرعت در خیر می دانند، اما این آیه می فرماید:سرعت در خیر،علم و ايمان و اخلاص وانفاق همراه با خوف و خشیت است، نه آنچه آنان می پندارند.
تفسیر نور به صورت pdf، محسن قرائتي، ص110

آیه44

ترجمه:
سپس رسولان خود را يكى بعد از ديگرى فرستاديم ، هر زمان رسولى براى (هدايت ) قومى مى آمد او را تكذيب مى كردند ولى ما اين امتهاى سركش را يكى پس از ديگرى هلاك نـمـوديـم و آنـهـا را احـاديثى قرار داديم (چنان محو شدند كه تنها نام و گفتگوئى از آنها باقى ماند) دور باد از رحمت خدا قومى كه ايمان نمى آورند!

تفسیر نمونه/آیت الله ناصر مکارم شیرازی/ج14/ص264

آیه نهم

وَالْذِینَ هُم علیه صَلَوٰتِهِمْ یٌحَافِضُونَ.
و آنانکه بر نمازهاشان محافظت دارند.

قرآن کریم

آیه29

رسول خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: هرگاه وارد منزلى شدى آيه (29) را تلاوت كن تا خداوند از خير آن جا كاميابت كند و شرّش را از تو دور سازد.ابتدا خداوند را بر نعمت هاى گذشته شكر كنيم ، سپس از او نعمت جديدى بخواهيم . (الحمدللّه الّذى ربّ اَنزلنى )، در دعا و مناجات ، خداوند را با آن نامى بخوانيم كه با نيازمان تناسب داشته باشد. (اَنزلنى خيرالمنزلين )

تفسیرنور،محسن قرائتی،ج8،ص96

آیه 18

پیامها:1- قدرت خداوند، در دادن و گرفتن نعمت ها یکسان است.2- قطره های باران، حساب و کتاب دارد.3- ذخیره سازی آب از الطاف الهی و نشانه‌ی غافل نبودن از خلق است.4- خداوند بر پدیده ها حاکم است. 5- فکر نکنیم نعمتهخا همیشگی است.

منبع: تفسیر نور/ محسن قرائتی/صفحه90-89

آیه 50- و جعلنا ابن مريم و اءمه اءية و اءوينهما إ لى ربوة ذات قرار و معين

آيتى ديگر از آيات خدا: تـعـبـيـر به (ابن مريم ) بجاى (عيسى ) براى توجه دادن به اين حقيقت است كه او تـنـها از مادر و بدون دخالت پدرى به فرمان پروردگار متولد شد، و اين تولد خود از آيات بزرگ قدرت پروردگار بود و از آنجا كه اين تولد استثنائى رابطه اى با عيسى و رابطه اى با مادرش مريم دارد هر دو را بـه عـنـوان يـك آيه و نشانه مى شمرد.

تفسیر نمونه/آیت الله ناصر مکارمشیرازی و همکاران/ج14/ص273

آیه ۵
والذین هم لفروجهم حافظون:
چهارمین ویژگی مومنان را مسأله پاکدامنی قرار داده و می‌گوید :« و آنان که دامان خود را ( از آلوده شدن به بی عفتی ) حفظ می‌کنند »
تعبیر به «محافظت فروج » ، گویا اشاره به این است که اگر مراقبت مستمر و پیگیر در این زمینه نباشد در این زمینه بیم آلودگی فراوان است .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۲.

آیه 17-وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَآئِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَفِلِينَ

1-خداوند، هم خالق است و هم ناظر. (عالم محضر خداست ) (وما كنّا عن الخلق غافلين )
2 آفريدن وتدبير جهان هستى ، مديريّت دائمى لازم دارد. (ماكنّاعن الخلق غافلين )

تفسیرنور/محسن قرائتی/ج8/ص89

آیه ۲
الذین هُم فی صلاتهمْ خاشعون :
این آیه به صفات مومنان پرداخته و میگوید: « آنان که در نمازشان خشوع دارند » .
«خاشعون» از ماده « خشوع » به معنی حالت تواضع و ادب جسمی و روحی است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمی در انسان پدید می آید . اشاره به این که نماز مومنان الفاظ و حرکاتی بی روح و فاقد معنی نیست ، بلکه به هنگام نماز چنان حالت توجه به پروردگار و حضور قلب درآنها به وجود می‌آید که از غیر او جدا می‌شوند و تنها به او می پیوندند .
در حدیثی می‌خوانیم که پیامبر صلی الله و علیه و آله مردی را دید که در نماز با ریش خود بازی می‌کرد ، فرمود :« اگر در قلبش خشوع می‌بود ، اعضای بدنش نیز خاشع می‌شد.»
اشاره به این که خشوع یک حالت درونی است که در برون اثر می‌گذارد.

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۲.

(آيه 12)- مراحل تكامل جنين در رحم مادر:

اين آيه و قسمتى از آيات آينده، طرق اساسى تحصيل اميان و معرفت را نشان مى‏دهد، نخست دست انسان را گرفته و به كاوش در اسرار درون و «سير در عالم انفس» وا مى‏دارد، و در آياتى كه بعد از آن خواهد آمد او را به جهان برون و موجودات شگرف عالم هستى توجه مى‏دهد و به «سير آفاقى» مى‏پردازد.نخست مى‏گويد: «ما انسان را از چكيده و خلاصه‏اى از گل آفريديم» (وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِينٍ).

برگزيده تفسير نمونه/ ناصر مکارم شیرازی/ج‏3/ص: 243

آیه ۱
قد افلح المؤمنون
در آغاز این سوره به سرنوشت پر افتخار مومنان پیش از بیان صفات آن ها اشاره شده تا شعله های شوق و عشق را در دلها برای رسیدن به چنین افتخار بزرگی زنده کند « مؤمنان رستگار شدند »
« افلح» از ماده «فلح » و « فلاح» در اصل به معنای شکافتن و بریدن است ، سپس به نوع پیروزی و رسیدن به رستگاری و خوشبختی اطلاق شده است ، و این معنای وسیعی دارد و هم پیروزیهای مادی و هم معنوی را شامل می شود و در مورد مومنان هر دو بعد منظور است .

برگزیده تفسیر نمونه ، آیت‌الله مکارم شیرازی ، ج ۳ ، ص ۲۴۱.

آیه صدوهیجده

وقٌلْ رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ اَنْتَ خَیْرُ الرّاحِمینَ
و بگو :پروردگارا! بيامرز و مهر آور و تو بهترین مهربانان هستی.
مومنون آیه 118

آیه 115
«معاد » بر اساس تسبیح است. بدون حیات جاویدان آخرت و بازگشت انسان ها برای محاسبه و پاداش و کیفر، زندگی و خلقت، عبث خواهد بود و حق انسان ها ادا نخواهد شد. خداوند، منزه است که آفرینش را بیهوده قرار دهد و معادی در کار نباشد:«أفَحَسِبتُم أنَّما خَلَقناکُم عَبَثآً وَأنَّکُم إلَینا لا تُرجَعُونَ.» سبحان الله! خدا منزه از اینگونه بیهوده کاری است که سرنوشت انسان، این عصاره‌ی هستی را چنین پوچ و بی محتوا سازد.

پرتوی از اسرار نماز/ محسن قرائتی/صفحه 176

فضیلت سوره:

در فضیلت تلاوت این سوره امام صادق(ع)می فرماید: تداوم بر تلاوت این سوره خصوصاً در روزهای جمعه، مایه ی سعادت دنیا و آخرت و هم نشینی با پیامبران الهی در فردوس برین می گردد.
تفسیر نور/محسن قرائتی/ج8/ص81

الَّذينَ هُمْ في‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ(2)

ـ خشوع در نماز، مستلزم چهار چیز است:
الف) «الیقین التمام؛ اطمینان کامل به ذات بارى‌تعالى.»
ب) «إعظام المقام؛ بزرگ محسوب داشتن مقام.» بداند که امر بزرگى از امور دینى را که رکن و پایه و زیربناى امور دیگر است، به جاى آورد.
ج) «إِخلاص المَقال؛ در گفتار خود و انجام فریضه‌اش مخلص باشد» و جز خدا را در گفتار خویش منظور ندارد. به خلاف بعضى از صوفیان که در موقع خواندن نماز فکر خود را به تصویر مرشد و جز آن معطوف مى‌دارند.
د) «جَمع الهِمّة؛ تمام همّت خود را مصروف به اداى نماز بدارد.»

منبع : جرعه ای از زلال قرآن ، جلد ۳ /آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی ‌(ره)

آیه 108

تحقیر و سرزنش فراوان:
در آیه مذکور به تعبیر تازه ای در مورد تحقیر و اهانت به دوزخیان که نوعی عذاب الیم روحی است؛ می فرماید«دور شوید در دوزخ! وبا من سخن مگویید.» تقریبا همه ارباب لغت و مفسران تصریح کرده اند که تعبیر به«اَخسَأ» در این آیه تعبیری است که در موقع دور ساختن سگ به کار می رود و به کارگیری آن در اینجابرای تحقیر این ظالمان گنهکار است.بلکه جمله(با من سخن نگویید) ازآن دردناکتر است که مؤلای کریم و رحیم بنده ای را از خود براندو به او بگوید هرگز با من سخن مگو! و علت این عذاب درآیه110، نتیجه‌ی سخریه و خندیدن به افراد با ایمان و در حقیقت تجسمی از اعمال خودشان بیان شده است.پس همواره باید گفت: أعوذُبالله مِن همَزاتُ الشیاطین

برداشت از کتاب پیام قرآن/استاد ناصر مکارم شیرازی/ جلد ششم/صفحه466